Waarom moet je niezen als je in de zon kijkt? Waarom worden ijsberen eigenlijk niet sneeuwblind? En hoe zit het ook alweer met die eclipsbril, tijdens een zonsverduistering? In dit blog lees je er alles over!
Waarom moet je niezen als je naar de zon kijkt?
Je kent het misschien wel: je moet niezen maar hij zet niet door. En als je dan even in de zon kijkt, lukt het wel! Ongeveer 25% van de mensen heeft dit. Het komt omdat de zenuwen van je ogen op dezelfde plaats je hersenen binnenkomen als die van je neus. Als je in een fel licht kijkt, prikkelt dat je ogen erg.
Kortsluiting
Die sturen dan een seintje naar je hersenen: ogen dicht of je gezicht wegdraaien! Maar omdat de zenuwen van je neus daar vlak in de buurt liggen, kun je ook een tintelend gevoel in je neus krijgen, waardoor je niest. Het is eigenlijk een soort ‘kortsluiting’: je brein vergist zich laat je voor niets niezen.
Kunnen je ogen verbranden door zonlicht?
Ja, dat kan. Je hoornvlies is het buitenste beschermlaagje van je oog. Net als je huid kan die verbranden, als er teveel UV-straling op komt. Dat gebeurt meestal als je te lang bent blootgesteld aan indirect zonlicht dat reflecteert op sneeuw of water. Je krijgt last van branderige, tranende ogen; het voelt alsof er zand in je ogen zit.
Sneeuwblind
Als het hoornvlies heel erg verbrand is, raakt het ontstoken. Dat doet heel veel pijn, je kunt slecht tegen licht en krijgt je ogen haast niet meer open. Als het zo ernstig is, heet het ‘sneeuwblindheid’. Gelukkig geneest het binnen een paar dagen vanzelf. Er zijn wel aanwijzingen dat het op de lange termijn schade oplevert. Je kan er bijvoorbeeld later staar van krijgen. Draag dus altijd een (ski)bril met 100% UV-bescherming!
Weet je trouwens waarom ijsberen en veel andere pooldieren nooit sneeuwblind worden? Ze hebben een soort derde ooglid; een doorzichtig ‘knipvlies’. Dit kunnen ze horizontaal als een gordijntje over hun oog schuiven en het houdt UV-straling tegen.
Waarom tranen je ogen als je naar de zon kijkt?
Traanvocht (uit je traanklier) houdt je ogen vochtig. Belangrijk, want zo blijven je ogen schoon. Je ooglid fungeert als een soort ruitenwisser, die dit traanvocht verspreidt. Samen met stofdeeltjes – waar je anders last van zou hebben – wordt het dat weer afgevoerd via de traanbuis in je ooghoek. Handig, want anders zouden de tranen voortdurend over je wangen biggelen.
Verdampend traanvocht
Als je naar de zon kijkt verdampt het traanvocht sneller, waardoor je al snel te weinig traanvocht aanmaakt om je ogen goed schoon te houden. Dan krijgen je hersenen het bericht dat je ogen meer traanvocht moeten aanmaken. Dat doen ze zo enthousiast dat de traanbuisjes het niet zo snel kunnen afvoeren – met tranende ogen als gevolg.
Waarom mag je nooit zonder eclipsbril naar een zonsverduistering kijken?
Normaal kijk je nooit langer dan een heel kort moment recht in de zon. Direct zonlicht in je ogen is zo vervelend dat je automatisch snel je ogen dicht doet of wegkijkt. Maar tijdens een zonsverduistering is er vrijwel altijd nog een stukje zon zichtbaar. Omdat dit gedeelte zoveel kleiner is, kun je er wél naar kijken zonder dat je er direct last van hebt.
Verraderlijk sterk
Toch is de UV-straling ongemerkt zo sterk dat het je ogen onherstelbaar beschadigt. Heel verraderlijk, want je merkt het effect pas na een paar uur: als het te laat is. Dan ben je al slechtziend of zelfs blind. Draag dus altijd een speciale eclipsbril en ga vooral niet zelf iets bedenken – kijken door een CD is bijvoorbeeld absoluut niet genoeg!
